گروه اقتصادی ایلام بیدار::طی ماه های گذشته بحث قیمت گذاری بنزین از سوی دولت مطرح شد که در نتیجه آن قیمت این فرآورده نفتی تک نرخی شد. همین امر باعث شد تا به بررسی این موضوع بپردازیم بخصوص اینکه در نشست خبری اخیر رئیس جمهور، وی مدعی شد که افزایش قیمت بنزین برای جلوگیری از فساد بوده است.
بر همین اساس با "مسعود براتی"، تحلیلگر مسائل اقتصادی به مصاحبه تفصیلی پرداختیم. وی در این مصاحبه معتقد است: افزایش قیمت بنزین اثر پایداری بر روی کاهش مصرف ندارد. وی می گوید: بعد از مدتی اثر افزایش قیمت سوخت منجر به این می شود تا یارانه زیادی را برای سوخت مصرف کرد و این است که خطر ایجاد فساد در تک نرخی شدن خیلی بیشتر است و این خود زمینه را برای حضور قاچاقچیان در مرزها فراهم می کند.
متن مصاحبه کامل ایلام بیدار با "مسعود براتی"، تحلیلگر مسائل اقتصادی را در زیر بخوانید:
ایلام بیدار:: در ابتدا بفرمایید چه روش هایی برای قیمت گذاری بنزین وجود دارد؟
به طور کلی دو نگاه بر بحث حامل های انرژی و نحوه قیمت گذاری آنها در کشور وجود دارد، یک روش که قدیمی تر و به صورت سنتی است و تصمیم گیرهای اقتصادی به آن فکر می کنند این است که اگر قیمت یکسان باشد و حامل های انرژی و به طور خاص بنزین، تک نرخی باشد، می تواند راهکار مناسبی برای سیاست گذاری باشد تا آن را مدیریت کرد، به طور مثال اگر بنا داشتیم مصرف کاهش یابد با افزایش قیمت این مورد انجام پذیر است و به خاطر تک نرخی بودن رانتی ایجاد نمی شود.
میزان فساد در تک نرخی شدن زیاد است
مثلا عده ای به یک میزانی از مصرف بنزین با قیمت پایین تری نسبت به جامعه برخوردارند و بعد از طریق های مختلف درآمدهایی کسب می کنند، لذا این درآمد به خاطر رانتی است که در اختیار داشته اند، پس هم در مقوله بنزین هم مقوله دلار این نگاه تأکید دارد که باید تک نرخی باشد، اینکه تک نرخی میزانی از فساد را کم می کند حرف غلطی نیست بلکه باید دید چه میزان از حجم را شامل می شود.
اما مدل دیگری که برخی افراد به آن اعتقاد دارند همین مدل سهیمه و قیمت است یعنی هم متغیر مقدار را در نظر می گیرند و هم قیمت به این معنا که چون تجربه ما در سال های گذشته و در دوره های گذشته که با قیمت حامل های انرژی بازی کردیم و از طریق مدیریت قیمت، مصرف را مدیریت کنیم موفق نبوده یعنی ما در دوره های دیگر قیمت بنزین را افزایش دادیم تا کاهش مصرف داشته باشیم و یارانه کمتری پرداخت کنیم ولی به مرور زمان و چند ماه بعد از تغییر قیمت بدلیل هم تورم و هم اینکه جامعه نسبت به آن قیمت به امری عادی تبدیل می شود مصرف دوباره افزایش پیدا می کند و از اینکه قیمت ها را افزایش می دادیم همیشه یک دور باطلی را طی می کردیم اما بعد از مدتی بخاطر نرخ تورم دوباره به همان خانه اول برگرشت بخوریم.
متغیر قیمت به تنهایی نمی تواند مصرف را مدیریت کند
عده دوم بر این عقیده هستند که متغیر قیمت به تنهایی نمی تواند مصرف را مدیریت کند لذا پیشنهاد می کنند که قیمت و مقدار با هم در نظر گرفته شود و مدل مقدار قیمتی را پیشنهاد می کنند.
که در این مدل یک سهمیه تعریف می شود برای مصرف جامعه یا حداقل هایی که حاکمیت در نظر دارد که قیمت معمولی همراه با یارانه عرضه مابقی بصورت آزاد عرضه شود که از سال 89 بحث سهیمه بندی بنزین مطرح شد و در عمل نشان داد که مدل مقدار قیمتی می تواند به کنترل سوخت کمک کند.
یعنی جامعه را به این سمت سوق دهیم که با مصرف کمتر بتوان هزینه کمتری را پرداخت کرد، اینجا و این ادله با گروه اول زیاد پذیرفته نیست چرا که در کل حجم زیادی را به خود اختصاص نمی دهد و مواردی بوده که یک تاکسی دار عدد سهمیه بالایی داشته و آن را بصورت آزاد فروخته است.
مدیریت مصرف در قبال سهمیه بندی امکان پذیر است/ مهمترین مشخصه؛ در دسترس بودن اطلاعات مصرف
این اتفاقات اولا حجم خیلی محدودی بوده چرا که ما در کلان کاهش مصرف را داشتیم دوما اینکه قابل مدیریت است که با ایجاد یکسری سازوکارهای جدید اتفاقات را بسیار کم کند، مثلا سهیمه های تاکسی را روزانه یا کم کرد و براساس کارکردهایشان چون سیستم بستر بسیار شفافی ایجاد کرده در حوزه اطلاعات حوزه سوخت، لذا باید مدیریت شود.
فوائد بسیاری از سهمیه بندی وجود دارد که شاهد آن بوده ایم به طوری که بعد از سهمیه بندی و کارت سوخت به صورت روزانه و آنلاین میران مصرف سوخت را در کشور در دسترس داشتیم که نباید نادیده گرفته شود، نگرانی که گروه دوم نسبت به دولت دارند این است که با تک نرخی شدن سوخت به مرور زمان بحث استفاده از کارت سوخت کنار گذاشته می شود و کسی برای آن دلیلی ندارد که نگهداری کند.
بعد از مدتی به طور کلی سیستم کارت سوخت کنار می رود و اگر اتفاقی بیافتد در یک فضای غیرشفاف از نظر مصرف سوخت و حجم مصرفی قرار می گیریم که بدترین حالت برای مدیریت یک دولت است که اطلاعات دقیق نداشته باشد.
ایلام بیدار:: آیا به مرور زمان تک نرخی شدن باعث افزایش مجدد مصرف نمی شود؟
اینکه به مرور زمان تورم باعث می شود که واقعی کردن قیمت بی اثر شود و همچنین جامعه مصرف را ازدیاد کند این نیز یک واقعیت است و در دوره های مختلف تجربه شده که وقتی قیمت افزایش پیدا می کند و تک نرخی می شود در مواقعی مصرف کم می شود ولی باز به همان رویه خود بازمی گردد.
لذا در مجموع هر چند نمی توان رد کرد که فساد به وجود بیاید در حوزه دو نرخی اما این مورد حجمش بسیار زیاد است و دوما نسبت به فوائدی که در کاهش مصرف سوخت ایجاد می کند بحث مدیریت است که می توان آن را مدیریت کرد.
شفافیت اطلاعات در طرح سهیمه بندی ملموس است
نکته مهم این جا است که در طرح سهمیه بندی شفافیت اطلاعات به خوبی ملموس است و نباید آن را نادیده گرفت، درست است که دولت تأکید می کند که قرار نیست کارت سوخت برداشته شود اما واقعیت این است که این مدل و سازوکار که دولت در نظر گرفته منجر به این می شود که کارت سوخت کنار گذاشته شود.
دولت از تجربیات گذشته استفاده کند
لذا در این داستان دولت لازم است که تجربیات دولت های گذشته را در نظر بگیرد بخصوص در جنبه امنیتی، ما چون در بحث بنزین هنوز تحریم هستیم با همین بحث سهیمه بندی و سی ان جی ها توانستیم مصرف را مدیریت کنیم و علاوه بر آن توانستیم نیازمان به واردات را از بین ببریم. لذا تحریم ها بی اثر شد اما اگر بر مصرف بنزین بی تدبیری کنیم و منکر این شویم که مصرف سوخت منجر به واردات بیشتر سوخت شود امکان دارد که یک محلی برای ضربه زدن دشمن ایجاد کند.
تازه میزان واردات بنزین در ایران یک عدد قابل توجهی بوده که می تواند به ایران ضربه بزند و در صوت تشخیص دشمن مطمئنا سراغ این گزینه خواهد رفت؛ لذا از این منظر بهتر است که دولت دوباره بررسی و بحث را جدی تر و فارغ از کلیشه ها ی و سنتی آن را بازنگری کند.
ایلام بیدار:: خطر ایجاد فساد در کدام طرح بیشتر است، تک نرخی یا دو نرخی؟
تجربه ما در دوره های مختلف و قبل از اینکه از سهیمه بندی استفاده کنیم به این منوال بوده که در دوره های قبل این گونه بوده برای اینکه مصرف سوخت را کنترل کنند و یارانه متری دهند نرخ بنزین را افزایش دادند که تجربه و آمار اثبات می کند افزایش قیمت بنزین اثر پایداری بر روی کاهشس مصرف نداشته است، لذا بعد از مدتی اثر افزایش قیمت سوخت منجر شده تا یارانه زیادی را برای سوخت مصرف کنیم.
علاوه بر این مبنای قیمت گذاری سوخت قیمت براساس نرخ دلار تعیین می شود لذا نرخ تورم به صورت مستمر باعث می شود که محاسبات اولیه دیگر پایدار نباشد و در دروه های مختلف تنها متغیر قیمت نتوانسته مصرف ما را در بنزین کنترل کند اما مدل سهیمه بندی توفیقات خیلی مشخصی دارد که مقالات مختلفی نوشته شده است.
در حالت سهیمه بندی امکان داشت فردی که تاکسی داشت به صورت آزاد اقدام به فروش بنزین کند، خطر ایجاد فساد در تک نرخی خیلی بیشتر است و این خود زمینه را برای حضور قاچاقچیان در مرزها فراهم می کند.
اما در حالت سهیمه بندی می توان آن را کنترل کرد، یعنی سهیمه را مشحص کرد و قواعد خاصی را برای استان های مرزی فراهم کرد و در طرح سهیمه بندی زیرساخت ها قوی تر است اما مسیر دوم بستری را فراهم می کند تا نتوانیم به روز بررسی این حوزه داشته باشیم.
انتهای پیام/س
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد