به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، امام رضا (ع) هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک رسول خدا (ص) و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام (ص) است. بنا بر نظر مشهور مورّخان وی در یازدهم ذی‌قعده سال ۱۴۸ هـ.ق، در مدینه منوّره متولد شد. نام مبارکش، علی، کنیه آن حضرت، ابوالحسن و دارای القاب متعددی از جمله؛ رضا، صادق، صابر، فاضل و... هستند، اما مشهورترین لقب ایشان، «رضا» به معنای «خشنودی» است.
پدر بزرگوار امام رضا، امام موسی کاظم (ع) پیشوای هفتم شیعیان بودند که در سال ۱۸۳ ﻫ.ق، به دست هارون عباسی به شهادت رسیدند، و مادر گرامی‌شان نجمه (تکتم) نام داشت.
امام رضا (ع) در مدینه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسیدگی امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد و به تدریس و تکمیل حوزه علمیه جدش امام صادق (ع) مشغول شد و در این راستا گام‌های بزرگ و استواری برداشت.
مدت امامت حضرت رضا (ع)، حدود ۲۰ سال طول کشید که ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.
در مورد تعداد فرزندان آن حضرت اختلاف وجود دارد، برخی امام جواد (ع) را تنها فرزند ایشان دانسته و گروهی نیز فرزندان دیگری را برای حضرتشان برمیشمارند.
امام رضا (ع) پس از ۱۷ سال سکونت در مدینه و تبلیغ دین و ارشاد مردم، با نقشه و حیله مأمون عباسی، راه خراسان را در پیش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباری ولایتعهدی مأمون و گذشت سه سال، در ۵۵ سالگی به دست این خلیفۀ عباسی به شهادت رسید.
تاریخ ولادت امام رضا
امام رضا (ع) هشتمین امام شیعیان، از سلاله پاک رسول خدا (ص) و هشتمین جانشین پیامبر مکرّم اسلام است. بنا بر نظر مشهور مورّخان امام رضا (ع)، در یازدهم ذی‌قعده سال ۱۴۸ هـجری قمری در مدینه منوّره متولّد شد. [1]
نام و القاب امام رضا
نام مبارکشان «علی»، کنیۀ آن حضرت، «ابوالحسن» و دارای القاب متعدّدی از جمله؛ رضا، صابر، فاضل، قرة اعین المؤمنین (نور چشم مؤمنان) و... هستند، [2] اما مشهورترین لقب ایشان، «رضا» به معنای «خشنودی» است.
پدر و مادرامام رضا
پدر بزرگوار امام رضا (ع)، امام موسی کاظم (ع) پیشوای هفتم شیعیان بودند که در سال ۱۸۳ ﻫ.ق. به دست هارون عباسی به شهادت رسیدند.
مادر گرامی امام رضا (ع) نجمه نام داشت. [3] البته نام‌های دیگری نیز برای مادر گرامی‌شان ذکر کرده‌اند. [4]
دوران کودکی و جوانی امام رضا
حضرت رضا (ع)، دوران کودکی و جوانی را تا سال 201 هجری قمری در مدینه طیّبه [5] که مهبط وحی بود در خدمت پدر بزرگوارش سپری کرد و مستقیماً تحت تعلیم‌وتربیت امام هفتم (ع) قرار گرفت و علوم و معارف و اخلاق و تربیتی را که امام کاظم (ع) از پدرانش به ارث برده بود، به او آموخت. [6]
گزارشی از حضور ایشان در بغداد هنگام زندانی بودن پدر بزرگوارشان در آن شهر در دسترس نیست.
ازدواج امام رضا
امام رضا (ع) دارای تعدادی کنیز بودند، از جمله کنیزان ایشان، سبیکه مادر امام جواد (ع) است. وی کنیزی بود که به او سبیکه یا دُرّه می‌گفتند، حضرت رضا او را خیزران نام گذاشتند و این بانو از اهالی نوبه (منطقه‌ای در آفریقا) است. [7] و همسر دائمی امام رضا (ع) ام حبیبه بود. [8]
فرزندان امام رضا
در تعداد و اسامی فرزندان امام رضا (ع) نقل‌های مختلفی وجود دارد؛ گروهی آنها را پنج پسر و یک دختر، به نام‌های محمّد قانع، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه ذکر کرده اند؛ [9] همچنین در نقلی شیخ صدوق در سلسله سند روایتی از فاطمه به عنوان یکی از دختران آن حضرت نام برده است؛ [10] امّا شیخ مفید بر این عقیده است که امام هشتم (ع)، فرزندی جز امام جواد (ع) نداشتند. [11] ابن شهرآشوب [12] و طبرسی، [13] نیز بر همین اعتقادند.
امامت امام رضا (ع)
امامت و وصایت حضرت رضا (ع) بارها توسط رسول خدا (ص)، پدر بزرگوار و اجداد طاهرینشان (ع) اعلام شده بود. به‌ویژه امام کاظم (ع) بارها در حضور مردم، ایشان را به عنوان وصی و امام بعد از خویش معرّفی کرده بودند که به یک نمونه از آنها اشاره می‌شود
از محمّد بن اسماعیل بن فضل هاشمیّ چنین روایت شده است که گفت: بر امام موسی کاظم (ع) وارد شدم در حالی که ایشان به شدّت مریض بودند، به حضرت عرض کردم: اگر خدای‌ناکرده برای شما اتّفاقی بیفتد به چه کسی رجوع کنیم (امام بعد از شما کیست)؟ فرمود: «به فرزندم علیّ، نوشته او، نوشته من است، و او وصیّ و جانشین من بعد از مرگم خواهد بود». [14]
امام رضا (ع) در مدینه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسیدگی امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد و به تدریس و تکمیل حوزه علمیه جدش امام صادق (ع) مشغول شد و در این راستا گام‌های بزرگ و استواری برداشت.
پس از شهادت امام کاظم (ع) که در سال ۱۸۳ هـ .ق رخ داد، آغاز امامت حضرت رضا (ع) شروع شد، و با توجه به این که هارون (پنجمین خلیفه عباسی) در سال ۱۹۳ از دنیا رفت، ده سال از امامت حضرت رضا (ع) معاصر زمان هارون بود.
مدت امامت آن حضرت، حدود ۲۰ سال طول کشید که ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.
شهادت امام رضا (ع)
امام رضا (ع) پس از هفده سال سکونت در مدینه و تبلیغ دین و ارشاد مردم، با نقشه و حیلۀ مأمون عباسی، راه خراسان را در پیش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباری ولایتعهدی مأمون و گذشت سه سال، در ۵۵ سالگی به دست مأمون خلیفه عباسی به شهادت رسید.
در تعیین سال شهادت امام نقل‌های مختلفی به ثبت رسیده است. گروهی سال ۲۰۲ هجری قمری را سال شهادت حضرت می‌دانند [15] و عده‌ای سال ۲۰۳ هجری قمری را؛ [16] اما مشهور، نظریه دوم است.
در تعیین روز شهادت آن حضرت نیز اتفاق‌نظر نیست؛ مانند در روز جمعه از ماه رمضان، [17] هفدهم ماه صفر، [18] و آخر ماه صفر. [19]
در میان این نقل‌ها، نظریه آخر؛ یعنی آخرین روز از ماه صفر، مشهورترین و قابل‌اعتمادترین نقل است.
بنابراین، مشهورترین و قوی‌ترین نظریه در تاریخ شهادت آن حضرت، روز جمعه، آخرین روز ماه صفر سال ۲۰۳ هجری قمری است. [20]
فضائلامام رضا (ع)
از نگاه بزرگان شیعه، امام رضا (ع) همانند دیگر امامان معصوم (ع)، دارنده تمام کمالات و فضایل اخلاق انسانی در مرتبه اعلی است. به گفتۀ آنان، او آن چنان در قلّه شکوهمند کمال و فضیلت قرار دارد که نه تنها دوستان و پیروانش او را ستوده‌اند، بلکه دشمنان کینه‌توز و سرسخت هم به مدح و ستایش او پرداخته‌اند. درباره اوصاف اخلاقی آن حضرت «ابراهیم بن عباس» می‌گوید «هرگز ندیدم که امام رضا (ع) به کسی یک کلمه جفا کند و ندیدم که سخن شخصی را قطع کند و ندیدم که نیازمندی را از درگاه خویش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکیه نمی‌داد و هرگز او را ندیدم که با صدای بلند بخندد، بلکه خنده‌اش تبسم و لبخند بود. وقتی که کنار سفره می‌نشست همه خدمت کاران و غلامان را کنار سفره می‌نشاند. [21]
خلفای هم عصر امام رضا (ع)
امام رضا (ع) در دوران امامت خود با سه تن از حُکّام و خلفای عباسی روبهرو و معاصر بود: هارون الرشید، امین و مأمون. [22]
======================================================================
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 486، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق؛ مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 6، ص 70، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق؛ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 247، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق.
[2]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص 279، البلاغ، بیروت، 1419ق؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 284، بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ق.
[3]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ج 2، ص 374، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص 196، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
[4]. امین عاملی، سید محسن، سیره معصومان، ترجمه حجتی کرمانی، علی، ج 6، ص 142، نشر سروش، تهران، 1376ش؛ قرشی، باقر شریف، پژوهشی دقیق در زندگانی امام رضا علیه السلام، ترجمه صالحی، سید محمد، ج 1، ص 40 و 41، اسلامیة، تهران، چاپ اول، 1382ش.
[5]. جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام، ص 426، انصاریان، قم، چاپ ششم، 1381ش؛
[6]. ر.ک: پژوهشی دقیق در زندگانی امام رضا علیه السلام، ج 1، ص 50.
[7]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 2، ص 91، نشر آل البیت، قم، 1417ق؛ امین عاملی، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 2، ص 32، دار التعارف، بیروت، 1403ق.
[8]. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 147، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق؛ مازندرانی، ابن شهر آشوب، المناقب، ج 4، ص 367، نشر علامه، قم، 1379ق؛ أعیان الشیعة، ج 2، ص 23؛ شمس الدین محمد بن طولون، الأئمة الاثنا عشر، ص 97، نشر رضی، قم، بی تا؛ المرعشی التستری، القاضی نورالله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 12، ص 386، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1409ق.
[9]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۴8، ص 320، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ محدث اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 791، نشر رضی، قم، چاپ اول، 1421ق؛ أعیان الشیعة، ج 2، ص 13؛ و ر.ک: شبراوی، جمال الدین، ص 346 و 347، دار الکتاب، قم، چاپ اول، 1423ق؛ حَمَوی، محمد بن اسحاق، أنیس المؤمنین، ص 203، بنیاد بعثت، تهران، 1363ش؛ حسینی عاملی، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 123، نشر بعثت، قم، چاپ اول، 1412ق.
[10]. «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ... قَالَ حَدَّثَنَا فَاطِمَةُ بِنْتُ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی (ع)...»؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 71، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378 ق.
[11]. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 271: «وَ مَضَی الرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی (ع) وَ لَمْ یَتْرُکْ وَلَداً نَعْلَمُهُ إِلَّا ابْنَهُ الْإِمَامَ بَعْدَهُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ (ع)».
[12]. المناقب، ج 4، ص 367: «وَ وَلَدُهُ مُحَمَّدٌ الْإِمَامُ فَقَط».
[13]. إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 2، ص 86: «و کان للرضا علیه السلام من الولد ابنه أبو جعفر محمد بن علیّ الجواد علیه السلام لا غیر».
[14]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 1، ص 20 و 21.
[15]. الأئمة الاثنا عشر، ص 98؛ ابن ابی الثلج، تاریخ أهل البیت، تحقیق: حسینی، سیدمحمدرضا، ص 83، آل البیت، قم، چاپ اول، 1410ق.
[16]. الکافی، ج 1، ص 486؛الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 247؛ أنیس المؤمنین، ص 203؛ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 98، دار القار، بیروت، چاپ اول، 1422ق؛التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 123.
[17]. فتال نیشابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 531، نشر دلیل ما، قم، چاپ اول، 1423ق.
[18]. التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 123.
[19]. الأئمة الاثنا عشر، ص 98؛ إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 2، ص 41؛ أنیس المؤمنین، ص 203.
[20]. بحار الأنوار، ج ۴۹، ص ۳.
[21]. عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص 184.
[22]. پژوهشی دقیق در زندگانی امام رضا علیه السلام، ج 2، ص 347.
انتهای خبر/ر
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد