*موسی ملکی پور:: صفحات زمین بر روی مواد مذاب در حرکت هستند و سالانه چند سانتیمتر حرکت می کنند بر اثر این حرکات انرژی در محل گسله ها ذخیره شده و هنگام آزاد شدن زلزله رخ می دهد .
استان ایلام در مناطق با خطر زلزله خیزی متوسط قرار گرفته است و در مسیر گسلهای اصلی و مخرب کشورقرار ندارد. این استان بیشترین تراکم گسلهای محلی (بیش از صد گسل) و زمین لرزه های کشور را داراست و منطقه تکتونیک فعال به لحاظ زمین شناسی محسوب می گردد اما وقوع زمین لرزه های مخرب با ساختار زمین شناسی استان مطابقت ندارد.
نقشه گسل های استان ایلام
در چند سال اخیر گسل های جلیزی ، سیاه کوه، اناران فعال شده اند و منشاء اکثر لرزش های محلی استان می باشند. کوه کاسه ماس مورموری، با قرار گیری چندین گسل کوچک مهمترین نقطه لرزه خیز استان محسوب می شود با توجه به حداکثر قدرت لرزه ای آن(6 ریشتر)، ترک خوردگی ساختمانها و تخریب منازل فرسوده و ریزش کوه از پی آمدهای آن می باشد این خط گسلش، از سه گسل ترکیبی تشکیل می شود که بزرگترین لرزش ثبت شده چند صد سال اخیر استان محسوب می گردد مطالعه زمین شناسی گسل نشان می دهد که با توجه به کوتاه بودن طول گسل، تا شعاع ده کیلومتری می تواند خطراتی برای مساکن ناپایدار ایجاد کند.
موقعیت زلزله مورموری
یکی دیگر از فعالترین خط گسلش استان, در جنوب شهرستان دهلران (از روستای جلیزی شروع تا مرز عراق) بطول 40 کیلومتری ادامه می یابد آخرین فعالیت این شکستگی مربوط به شهریور 1387 می باشد که بیش از بیست بار زمین در چندین نوبت لرزید. که بزرگترین لرزش با بزرگی حداکثر 5/5 ریشتر بوده است. این گسل در چند روز اخیر فعالیت داشته و تا 8/4 ریشتر فعالیت لرزه ایی آن به ثبت رسیده است، که برای مساکن ناپایدار روستایی بخش موسیان می تواند آسیب های محدودی را در پی داشته باشد.
بر اساس ثبت اطلاعات مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تمامی گسل های استان فعالیت خود را در چند روز اخیر آغاز نموده و با توجه به دوره بازگشت سی ساله به تخلیه انرژی مشغول هستند بنابراین در چند روز آینده شاهد لرزش های دیگر نیز در سطح استان می باشیم.
اطلاعات پانصد ساله اخیر نشان می دهد, زلزله ویرانگری در استان ایلام رخ نداده و دلایلی مبنی بر اینکه شهرهای تاریخی استان بر اثر این پدیده از بین رفته باشند وجود ندارد. بر اساس اطلاعات تاریخی و معاصر, استان فاقد دوره های بازگشت زلزله های مخرب است در تاریخ طبری زلزله ایی تحت عنوان زلزله در شمال کبیر کوه در تاریخ 258 ه.ق اشاره شده که طی آن بیست هزار نفر کشته و آبادیهای زیادی ویران شد. حال آنکه با توجه به تاریخ وقوع آن مربوط به کوه راندگی دامنه شمالی کبیرکوه بوده و مرتبط به ایجاد زلزله نمی باشد بنابراین فرض خرابی شهرها ی باستانی در استان بر اثر زلزله رد می شود.
زمین لرزه های را می توان ناشی از آزاد شدن انرژی زمین در شکسگیهای طاقدیس های کاسه ماس، سیاهکوه و دالپری دانست به دلایل کوچک بودن طول گسله ها, نرم بودن جنس زمین و ... پیش بینی می شود که بتدریج از شدت لرزش ها کم شده و تا اوایل شهریور فعالیت ها پایان یابد.
بنظر می رسد که زمین لرزه های اخیر می تواند باعث ترک خوردگی ساختمانها ،تخریب بافت فرسوده ، ریزش کوه و آسیب به تاسیسات زیر بنایی و جادها در سطح محلی ( شعاع چند کیلومتری گسل ها) گردد اما فرض وقوع زلزله های مخرب و ویرانگر با واقعیت های زمین شناسی استان (کوتاه بودن طول گسل ها و نبود دوره بازگشت زلزله) مطابقت ندارد.
زلزله پدیده ایی خطرناک نیست بلکه ساختمانهای ناایمن و مساکنی که بدور ازضوابط مهندسی ساخته می شوند می تواند خطر آفرین باشد، که لزوم دوری از ساخت و ساز های ناپایدار و بافت های فرسوده توصیه می گردد. در انتها، با توجه به لرزه خیزی بالا در استان، لزوم استحکام بخشی و مقاوم سازی مساکن استان از ضروریات می باشد و کمکهای دولتی و اعطای وام های تسهیلاتی در بخش مسکن می تواند تا حدی در آینده مشکلات را مرتفع گرداند.
*کارشناس ارشد ژئومرفولوژی دانشگاه تهران