به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ایلام بیدار»، به نقل از خواندنی ها، در دنیای امروز که منابع آب شیرین به شدت محدود شده است، بهره‌وری در مصرف آب به یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان تبدیل شده است. یکی از راهکارهای نوین و کارآمد برای آبیاری محصولات کشاورزی، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار به ویژه "نوار تیپ" است. نوار تیپ با تأمین مستقیم آب مورد نیاز گیاهان در ریشه، به طور قابل توجهی از هدررفت آب جلوگیری کرده و راندمان تولید را افزایش می‌دهد.
نوار تیپ چیست؟
نوار تیپ یا نوار قطره‌ای یکی از مهمترین اجزای سیستم آبیاری قطره‌ای است که برای آبیاری محصولات زراعی که به صورت خطی و به روش عقب کشت می‌شوند و به صورت مجتمع کشت می‌شوند، استفاده می‌شود. این نوار از پلی اتیلن نرم و انعطاف‌پذیر و به رنگ مشکی ساخته شده است. این نوارها از جنس پلی اتیلن هستند و دارای قطره‌چکان یا سوراخ‌هایی هستند که در فاصله مشخصی روی آن‌ها نصب شده‌اند. از طریق این سوراخ‌ها آب به صورت مستقیم به ریشه گیاهان می‌رسد که در عمق کمی زیر خاک دفن شده‌اند. با این حال نوار تیپی که زیر خاک قرار می‌گیرد بهتر در جای خود می‌ماند و از آسیب‌های ناشی از عوامل طبیعی مانند بارندگی‌های شدید محافظت می‌شود.
انواع نوار تیپ آبیاری و تفاوت‌های آن‌ها
نوار تیپ آبیاری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: نوار تیپ بغل دوخت (زیگزاگی یا درزدار) و نوار تیپ پلاک‌دار. تفاوت اصلی این دو نوع در نحوه خروج آب از نوار است. در نوار تیپ پلاک‌دار، قطره‌چکان‌هایی به صورت منظم و با فاصله مشخص روی نوار تعبیه شده‌اند که آب از طریق آن‌ها به صورت قطره‌ای خارج می‌شود. اما در نوار تیپ بغل دوخت، سوراخ مشخصی وجود ندارد و فشار آب باعث ایجاد شکاف‌های ریزی در درز زیگزاگ نوار شده و آب از این شکاف‌ها خارج می‌شود.
نوار تیپ پلاک‌دار به دلیل داشتن قطره‌چکان‌های مشخص، یکنواختی بیشتری در خروج آب دارد (حدود 95 درصد) و امکان تنظیم فشار خروج آب نیز در آن وجود دارد. همچنین، ضریب تغییرات فشار آب در این نوع نوار کمتر است (حدود 3 درصد). در مقابل، نوار تیپ بغل دوخت، یکنواختی کمتری در خروج آب دارد (حدود 75 درصد) و امکان تنظیم فشار خروج آب در آن وجود ندارد. ضریب تغییرات فشار آب در این نوع نوار نیز بیشتر است (حدود 4 درصد).
به طور خلاصه، نوار تیپ پلاک‌دار به دلیل دقت و یکنواختی بیشتر در آبیاری، به ویژه برای کشت‌های حساس به کمبود آب، مناسب‌تر است. اما نوار تیپ بغل دوخت نیز در برخی شرایط و برای برخی از محصولات می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب نوع مناسب نوار تیپ به عواملی مانند نوع محصول، نوع خاک، شرایط آب و هوایی و بودجه بستگی دارد.
کاربردهای نوار تیپ
نوار تیپ برای آبیاری خطی گیاهانی مانند کلم‌گل، کاهو، فلفل، پنبه و همچنین غلات و حبوبات و بسیاری از گیاهان دیگر استفاده می‌شود. موارد استفاده نوار تیپ عبارتند از :
• فضای سبز و گلخانه‌ها: نوار تیپ برای آبیاری دقیق و کارآمد گیاهان زینتی و سبزیجات در گلخانه‌ها و فضاهای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مزارع غلات: برای آبیاری محصولات غلاتی مانند گندم، جو و برنج می‌توان از نوار تیپ بهره برد.
• کشت محصولات تابستانی: محصولات تابستانی مانند سیب‌زمینی، هندوانه، پیاز، کدو، بادمجان نیز با استفاده از نوار تیپ به خوبی آبیاری می‌شوند.
• مزارع چغندر قند، پنبه، نیشکر، سویا، آفتابگردان، ذرت و کلزا: نوار تیپ برای آبیاری این محصولات زراعی پرکاربرد نیز مناسب است.
• مزارع نخود، عدس، لوبیا، ماش و باقلا: برای آبیاری این حبوبات نیز می‌توان از نوار تیپ استفاده کرد.
مزایای استفاده از نوار تیپ آبیاری
نوار تیپ آبیاری، روشی کارآمد و مقرون به صرفه برای آبیاری محصولات کشاورزی است که مزایای متعددی را به همراه دارد:
• صرفه جویی در مصرف آب: با استفاده از نوار تیپ، آب به صورت مستقیم به ریشه گیاهان هدایت می‌شود و از هدر رفت آن در اثر تبخیر و نفوذ در خاک‌های غیرقابل نفوذ جلوگیری می‌شود.
• افزایش راندمان مصرف کود: کودها به صورت موضعی و در مجاورت ریشه گیاهان تزریق می‌شوند و از شسته شدن و هدر رفتن آن‌ها جلوگیری می‌شود.
• کاهش رشد علف‌های هرز: با آبیاری موضعی و جلوگیری از خیس شدن سطح خاک، رشد علف‌های هرز به حداقل می‌رسد.
• حفظ کیفیت خاک: از فرسایش خاک جلوگیری کرده و ساختار خاک را بهبود می‌بخشد.
• کاهش هزینه‌های آبیاری: به دلیل کاهش مصرف آب و انرژی، هزینه‌های آبیاری به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• سهولت نصب و استفاده: نصب و استفاده از نوار تیپ نسبت به سایر روش‌های آبیاری ساده‌تر و کم هزینه‌تر است.
• امکان آبیاری در زمین‌های شیب‌دار و نامنظم: نوار تیپ را می‌توان در زمین‌های با شیب و ناهمواری مختلف نصب کرد.
• افزایش کیفیت و کمیت محصولات: با تامین آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاهان به صورت یکنواخت، باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات می‌شود.
• مناسب برای کشت‌های گلخانه‌ای: نوار تیپ برای آبیاری محصولات گلخانه‌ای بسیار مناسب است و امکان کنترل دقیق میزان آب و کود را فراهم می‌کند.
به طور خلاصه، نوار تیپ آبیاری یک روش مدرن و کارآمد برای آبیاری محصولات کشاورزی است که با توجه به مزایای متعدد آن، به طور گسترده‌ای در کشاورزی مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
معایب نوار تیپ آبیاری
با وجود مزایای فراوان نوار تیپ آبیاری، این سیستم نیز مانند هر سیستم دیگری، دارای برخی محدودیت‌ها و معایب است که در زیر به آن‌ها اشاره شده است:
• مسدود شدن قطره‌چکان‌ها: یکی از مشکلات رایج در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، مسدود شدن قطره‌چکان‌ها به دلیل رسوبات موجود در آب، رشد جلبک‌ها و یا ورود ذرات خارجی است. این مسدود شدن باعث کاهش دبی آب خروجی از قطره‌چکان‌ها و عدم یکنواختی در آبیاری می‌شود.
• حساسیت به فشار آب: فشار آب در سیستم آبیاری قطره‌ای باید به دقت کنترل شود. فشار کم باعث کاهش دبی آب و فشار زیاد باعث پارگی نوار تیپ می‌شود.
• آسیب‌پذیری در برابر عوامل محیطی: نوار تیپ در برابر عوامل محیطی مانند نور خورشید، تغییرات دمایی، حشرات و جوندگان آسیب‌پذیر است. این عوامل می‌توانند باعث کاهش عمر مفید نوار تیپ شوند.
• هزینه اولیه بالا: هزینه اولیه نصب و راه‌اندازی سیستم آبیاری قطره‌ای نسبت به برخی روش‌های سنتی آبیاری بیشتر است.
• نیاز به مراقبت و نگهداری: سیستم آبیاری قطره‌ای نیاز به مراقبت و نگهداری منظم دارد. شستشوی منظم سیستم، بررسی عملکرد قطره‌چکان‌ها و تعویض قطعات آسیب‌دیده از جمله مواردی است که باید به آن‌ها توجه شود.
• عدم مناسب بودن برای همه نوع خاک: در خاک‌های سنگین و دارای شوری زیاد، ممکن است کارایی سیستم آبیاری قطره‌ای کاهش یابد.
راهنمای انتخاب و نصب نوار تیپ آبیاری
انتخاب و نصب صحیح نوار تیپ آبیاری، نقش مهمی در افزایش راندمان آبیاری و بهره‌وری محصول دارد. در ادامه، به نکات مهمی که باید در هنگام انتخاب و نصب نوار تیپ در نظر بگیرید، اشاره می‌کنیم:
انتخاب نوار تیپ مناسب
• نوع محصول: نوع محصول، میزان آب مورد نیاز و فاصله بین گیاهان، در انتخاب قطر و فاصله قطره‌چکان‌های نوار تیپ تاثیرگذار است.
• نوع خاک: نوع خاک، بافت خاک و نفوذپذیری آن، در تعیین سرعت جریان آب و فاصله بین نوار تیپ‌ها موثر است.
• شرایط آب و هوایی: دمای محیط، میزان بارندگی و تبخیر و تعرق، در تعیین میزان آب مورد نیاز و ضخامت نوار تیپ تاثیرگذار است.
• کیفیت آب: کیفیت آب، وجود املاح و ذرات معلق در آب، در انتخاب نوع نوار تیپ و فیلتر مناسب تاثیرگذار است.
• فشار آب: فشار آب شبکه آبیاری، در انتخاب ضخامت نوار تیپ و نوع قطره‌چکان‌ها موثر است.
مراحل نصب نوار تیپ
• آماده‌سازی زمین: زمین باید صاف و عاری از هرگونه سنگ و علف هرز باشد.
• طراحی سیستم: با توجه به ابعاد زمین و نوع محصول، نقشه آبیاری طراحی می‌شود.
• نصب خط اصلی: خط اصلی از لوله‌های اصلی و اتصالات تشکیل شده و آب را به نوار تیپ‌ها می‌رساند.
• نصب نوار تیپ: نوار تیپ‌ها به صورت موازی و با فاصله مناسب از هم در طول خط اصلی نصب می‌شوند.
• اتصال قطره‌چکان‌ها: قطره‌چکان‌ها به نوار تیپ متصل می‌شوند.
• آبیاری آزمایشی: قبل از کشت، آبیاری آزمایشی انجام می‌شود تا از عملکرد صحیح سیستم اطمینان حاصل شود.
نکات مهم در نصب نوار تیپ
• فیلتراسیون آب: برای جلوگیری از مسدود شدن قطره‌چکان‌ها، باید از فیلتر مناسب استفاده شود.
• کنترل فشار آب: فشار آب باید در محدوده مشخصی باشد تا از آسیب دیدن نوار تیپ و قطره‌چکان‌ها جلوگیری شود.
• شیب زمین: در زمین‌های شیب‌دار، باید از نوار تیپ‌های فشار جبران‌کن استفاده شود.
• عایق‌بندی: برای جلوگیری از رشد جلبک و باکتری در نوار تیپ، می‌توان از نوارهای عایق استفاده کرد.
• حفاظت از نوار تیپ: نوار تیپ را باید در برابر نور خورشید، تغییرات دمایی و آسیب‌های مکانیکی محافظت کرد.
سوالات متداول درباره نوار تیپ
1. چگونه از مسدود شدن قطره‌چکان‌ها جلوگیری کنیم؟
با استفاده از فیلتر مناسب، شستشوی منظم سیستم و جلوگیری از ورود ذرات خارجی به سیستم می‌توان از مسدود شدن قطره‌چکان‌ها جلوگیری کرد.
2. عمر مفید نوار تیپ چقدر است؟
عمر مفید نوار تیپ به عوامل مختلفی مانند کیفیت نوار تیپ، شرایط محیطی و نحوه استفاده بستگی دارد و معمولاً بین 3 تا 5 سال است.
3. چگونه می‌توان از نوار تیپ در زمستان محافظت کرد؟
برای محافظت از نوار تیپ در زمستان، باید آن را از زمین جمع‌آوری کرده و در مکانی خشک و خنک نگهداری کرد.
4. آیا می‌توان از نوار تیپ برای آبیاری همه نوع گیاهی استفاده کرد؟
بله، می‌توان از نوار تیپ برای آبیاری انواع گیاهان زراعی، باغی و زینتی استفاده کرد.
جمع‌بندی
نوار تیپ آبیاری یکی از روش‌های نوین و کارآمد آبیاری قطره‌ای است که با هدایت مستقیم آب به ریشه گیاهان، بهینه سازی مصرف آب و افزایش راندمان تولید را به همراه دارد. این روش با مزایایی همچون کاهش هدررفت آب، افزایش راندمان کود، کاهش رشد علف‌های هرز و بهبود کیفیت محصولات، به عنوان یک گزینه مناسب برای کشاورزان مطرح شده است. با این حال، نوار تیپ نیز مانند هر سیستم دیگری، دارای محدودیت‌هایی مانند مسدود شدن قطره‌چکان‌ها، حساسیت به فشار آب و هزینه اولیه بالا است. بنابراین، انتخاب و نصب نوار تیپ نیازمند توجه به عوامل مختلفی مانند نوع محصول، نوع خاک، شرایط آب و هوایی و کیفیت آب است. با رعایت نکات فنی و استفاده از نوار تیپ با کیفیت، می‌توان به نتایج مطلوب در آبیاری محصولات کشاورزی دست یافت.
انتهای خبر/م