کامران ندری استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) در گفت وگو باایلام فردابا اشاره به وضعیت لایحه بودجه 93 گفت: کاهش رقم بودجه سال 93 نسبت به سال گذشته نشان می دهد که دغدغه اصلی دولت کنترل قیمت ها و تورم است و به نظر من این هم هدف مشروعی است بنگاه های تولیدی ما طی این چند سال نتوانستد به سقف تولید خودشان برسند و از طرفی نرخ تورم از مرز 45 درصد گذشته است و از این جهت ما در شرایط رکود تورمی هستیم ولی فکر می کنم که باید اولویت اصلی را به تورم داد.
مهار تورم؛ هدف اصلی بودجه 93
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه خاطر نشان کرد: از آنجایی که بانک مرکزی که در مقام سیاستگذار پولی است، به دلایلی استقلال لازمه را ندارد، دولت باید بار تورم را تا حدی در سیاست مالی خود هم متحمل شود به همین خاطر بستن بودجه به شکل انقباضی برای سال 93 کار درستی است.
ندری در ادامه با اشاره به اعتراض نمایندگان مجلس به لایحه بودجه ابراز داشت: طبعاً به خاطر اینکه بودجه به صورت انقباضی بسته شده است و از طرفی چون سال آینده به انتخابات مجلس شورای اسلامی نزدیک می شویم و قطعاً نمایندگانی که الان در مجلس هستند، احتمال زیاد کاندیدای نمایندگی مجلس برای سال آینده هم هستند، در این شرایط متوقف شدن پروژه های عمرانی در مناطق آنها – که در دولت قبلی به شکل نامطلوبی بسط یافته بود- روی میزان رای نمایندگان تاثیرگذار است.
اعتراض نمایندگان برای کسب رای است
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) توضیح داد: چون برای رای دهندگان عدم تخصیص منابع عمرانی از سوی دولت، ضعف نمایندگان تلقی می شود و بدیهی است نمایندگانی که می خواهند در دور بعدی برای مجلس کاندیدا شوند، برای اینکه از رقبای خودشان در آینده شکست نخورند، باید بتوانند بخشی از بودجه را به سمت مناطق خودشان ببرند.
ندری با «خطرناک» خواندن استعفای نمایندگان مجلس در اعتراض به لایحه بودجه 93 ، گفت: استعفای دسته جمعی نمایندگان مبین آن است که در مجلس نگاه بخشی و صنفی وجود دارد و این برداشت می شود که نمایندگان برای اخذ رای در دوره بعدی تلاش می کنند و این نگاه وجود ندارد که واقعاً مشکلات اقتصادی کشور در سطح کلان چیست؟ و چگونه باید حل شود؟ این واقعاً به صورت کلی مورد توجه نمایندگان محترم مجلس ما نیست.
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه یادآور شد: من فکر می کنم وضعیت اقتصادی کشور به گونه ای است که باید کل اقتصاد را مد نظر قرار داد و از تعهدات و وعده های استانی که نمایندگان به رای دهندگان در حوزه های انتخابی خودشان داده اند، بپرهیزند.
شاخص های بودجه
ندری در ادامه با اشاره به شاخص های لایحه بودجه سال آینده و میزان فروش نفت یک میلیون 300 هزار بشکه نفت و معیانات گازی، قمیت 100 دلاری نفت و نرخ 2650 تومانی دلار، بیان کرد: به نظر می رسد که تا حدودی ارقام مشخص شده در بودجه واقع بینانه است منتها در این زمینه نباید خیلی واقع بینانه عمل کرد البته در وضعیت فعلی چاره ای نداریم.
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به اعتراض های موجود در مجلس افزود: از طرفی نمایندگان به کم بودن بودجه 93 یا عدم تخصیص نامتوازن آن اعتراض می کنند و از طرفی پروژه های عمرانی نیمه تمامی وجود دارد که باید تمام شوند، وجود این فشارها باعث شده که میزان فروش و قیمت نفت و نرخ ارز را تا حدود زیادی واقع بینانه در نظر بگیرند.
لزوم تغییر در بودجه 94
وی در ادامه با نیم نگاهی به بودجه سال 94 گفت: این ارقام برای بودجه 93 تا حدودی قابل قبول است اما دولت برای بودجه سال 94 باید مقداری این ارقام را کمتر در نظر بگیرد الان برای بودجه سال آینده که میزان فروش نفت 1 میلیون 300 هزار بشکه منظور شده است – که البته واقعی هم است- باید برای بودجه سال 94 فرض را بر این بگیریم که ما 1 میلیون بشکه در روز می توانیم بفروشیم و به جای اینکه قیمت هر بشکه را 100 دلار در نظر بگیریم، سال آتی باید این رقم را 60 دلار محاسبه کنیم.
ندری افزود: الان استراتژی کشورهای صادر کننده نفت به ویژه بعد از افزایش قیمت نفت برای بستن بودجه های خود این است که میزان فروش و قیمت نفت را خیلی کمتر از مقدار واقعی لحاظ می کنند اتخاذ این استراتژی به این خاطر است که بودجه خیلی منبسط نشود.
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به دلیل «کم لحاظ کردن میزان و قیمت فروش نفت» ادامه داد: اگر میزان و قیمت منظور شده خیلی کمتر از قیمت واقعی شود، مازاد این درآمد نصیب صندوق توسعه ملی می شود و منابع نفتی می تواند برای نسل های آتی و در جهت سرمایه گذاری های مولد صرف شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه با معقول دانستن بودجه 93 گفت: درست است بودجه دولت فعلی نسبت به دولت قبلی خیلی بهتر شده است و دولت رویکردی واقع بینانه در چیدن بودجه داشته است ولی به نظر من برای سال 94 ما باید مقداری قیمت و میزان فروش نفت را کمتر از ارقام حاضر، برآورد کنیم و این استراتژی باعث می شود که بودجه بیش از حد منبسط نشود که بعد نوسان درآمدهای نفتی برای ما مشکل به وجود نیاورد.
ورود مسائل غیر اقتصادی به بودجه؛ توافق ژنو
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با توجه به خروج کارشناسان مذاکره کننده با 1+5 و برگشت آنها به ایران گفت: این موضوع خیلی زیاد اقتصادی نیست اما به شدت روی اقتصاد ما تاثیر گذار است ولی نظر من این است که طرفین اراده ای برای توافق هسته ای دارند اما طبعاً یک شوک هایی مثل برگشت مذاکره کنندگان به کشور ممکن است رخ بدهد و من فکر نمی کنم روی روند اصلی که اراده طرفین برای حل این مساله است، تاثیر چندانی بگذارد.
ندری با بعید دانستن وخیم شدن اوضاع اقتصادی در سال 93 نسبت به امسال خاطر نشان کرد: در طرف ایرانی اراده ای برای بدتر کردن اوضاع مذاکره وجود ندارد و در سمت غربی ها اگر چه کارشکنی هایی می شود، اما فکر می کنم اینها به نوعی پارازیت هستند.
بودجه منهای نفت!
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه اقتصاد ما بوی نفت دارد و باید برای منها کردن نفت از اقتصاد چاره ای اندیشید؛ گفت: یک قاعده ای داریم که به قاعده هارت ویک معروف است در این قاعده چنین بیان شده است کشورهایی که از منابع طبیعی برخوردار هستند، برای اینکه یک مصرف پایداری را در طول زمان برای خودشان بتوانند، حفظ کنند، بهتر این است درآمدهای حاصل از فروش منابع طبیعی را سرمایه گذاری مولد کنند.
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) افزود: روش سرمایه گذاری مولد از درآمدهای حاصل از فروش منابع طبیعی قبل از ورود به هزاره کنونی مطرح بوده است مثلاً کشور نروژ در این زمینه موفق بوده و با ایجادSWSکه شبیه صندوق توسعه ملی ما است، ذخیره های مالی زیادی را داشته و کشورهای دیگری هم این کار را انجام می دهند و آمار و ارقام آن را بانک جهانی منتشر می کند.
اقتصاد نفتی؛ تعارض با عدالت نسلی
ندری در ادامه با اشاره به وضعیت اقتصاد نفتی ایران گفت: اینکه ما درآمدهای حاصل از فروش منابع طبیعی را صرف هزینه های جاری کنیم، این مقدار مصرف را در آینده نمی توانیم حفظ کنیم چون این منابع بالاخره یک روزی تمام می شود و سطح مصرف ما افت می کند و چون سرمایه گذاری هم نکردیم در آینده نمی توانیم بهره برداری کنیم و نکته دوم این است که صرف درآمدهای نفتی برای هزینه های جاری با عدالت نسلی تعارض دارد.
وی ادامه با اشاره به راهکار خروج از تعارض های نسلی گفت: ما الان از درآمدهایی استفاده می کنیم که به همه نسل ها تعلق دارد و عادلانه نیست که نسل حاضر درآمدهای نسل آینده را مصرف کند و از بین ببرد راه از بین بردن تعارض ها این است که ما از این درآمدهای نفتی کمتر در بودجه برای هزینه های جاری استفاده کنیم ولی تقریباً 40 درصد بودجه 93 وابسته به درآمدهای نفتی است.
صادق نبودن دستگاه های دولتی در صرف هزینه های خود
ندری با بیان اینکه یک بازبینی در ساختار اقتصادی و بودجه ای ایران لازم است؛ ابراز داشت: مثلاً هزینه های دولت در سفرها، تشریفات و امثالهم شفاف و مشخص نیست و شاید برخی اعتراض کنند که اینها اصلاً هزینه ای نیستند ولی همین شفافیت هزینه ها برای کشور موثر است. همه اینها باید روی ساختار بودجه و هزینه هایی که ما الان انجام می دهیم، تاثیر می گذارد و دستگاه های دولتی در صرف هزینه های خود صادق نیستند.
ندری در ادامه با انتقاد از انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی گفت: تمام شفافیت در هزینه های دولت به ویژه بعد از انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی در دوران احمدی نژاد کاملاً از بین رفت در حالی که به نظر می رسد ما اگر می خواستیم تحولی در سازمان برنامه ریزی ایجاد کنیم، بیشتر باید بعد نظارتی سازمان برنامه ریزی را تقویت می کردیم که حداکثر بهره وری و بازدهی را از هزینه هایی دولتی داشته باشیم.
وی توضیح داد: تقویت صندوق توسعه ملی، واگذاری بخش هایی از دولت و به عبارتی همان چابک سازی دولت از دیگر راهکارهایی است که برای مساله اقتصاد منهای نفت وجود دارد اما این بحث ها نباید در حد سفارش های کلی بماند و باید یک سری تیم کارشناسی وارد جزئیات شوند و واقعاً صادقانه و شفاف کار خودشان را انجام دهند.
مردم باید مطالبه گر باشند
این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر شفاف سازی عملکرد دولت گفت: من فکر می کنم دولت هرچقدر به سمت شفافیت در نحوه استفاده از درآمدهای نفتی حرکت کند خود به خود و به طور طبیعی مردم مطالبه می کنند و دولت وادار می شود به سمتی حرکت کند که از منابع نفتی به شکلی صحیح تری استفاده کند.
استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) در ادامه یادآور شد: باید در زمینه های مختلف اقتصادی یک بیلان کاری شفاف و روشنی به مردم ارائه شود تا آن نقصان ها و مشکلات حل شود و باید دولت هم پاسخگو باشد چون اگر شفافیت از بین رود، پاسخگویی وجود نخواهد داشت که البته این راهکار خیلی هم راهکاری اقتصادی نیست و یک تغییر نگرش به وضعیت فرهنگی کشور است که باید در مسئولین اقتصادی به وجود بیاید اگر مسئولین اقتصادی خودشان را در قبال تصمیم های خود پاسخگو می دانند، باید نسبت به همه کارهایی که می کنند، اطلاعات لازم را در اختیار مردم قرار بدهند.
کسری بودجه و نحوه تامین آن
ندری در ادامه با اشاره به کسری 50 هزار میلیاردی تومانی گفت: اساساً کسری بودجه خوب نیست و مشکلات ما از زمانی ایجاد شد که قیمت های نفت به یکباره افزایش پیدا کرد و متاسفانه با این افزایش درآمدها بودجه دولت ها منبسط شد در حالی که اصلاً نباید چنین اتفاقی می افتاد من در ابتدا هم گفتم وقتی بودجه بسته می شود باید قیمت و میزان فروش نفت را خیلی پایین در نظر بگیریم به خاطر جلوگیری از انبساط بودجه است.
وی افزود: کسری بودجه در کشور تا حدی عادی شده است و علیرغم همه هشدارهایی که داده شده است این اتفاق رخ می دهد و حالا که ما در درآمدهای نفتی به خاطر تحریم ها و کاهش قیمت نفت دچار مشکل شده ایم اینها به طور طبیعی به کسری تبدیل می شود چون تعهداتی که دولت در سال های گذشته در بودجه اش گنجانده برداشته نمی شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی با مقایسه وضعیت کنونی و سال های قبل گفت: بودجه امسال با توجه به تعهداتی که از گذشته هم منشا می گیرد، تا حدود زیادی انقباضی بسته شده است و بودجه تا حدود زیادی واقع بینانه است ولی با همه این حرف ها کسری بودجه وجود دارد و دولت باید به سمت سایر منابعی که در ایران وجود دارد، برود که یکی از اینها فروش اوراق مشارکت است.
فروش اوراق مشارکت
ندری در ادامه با اشاره به فروش اوراق مشارکت گفت: دولت در سال های قبل انگیزه زیادی برای فروش اوراق مشارکت نداشته است ولی بازهم تلاش هایی کرده اند که این اوراق را به فروش برسانند و اگر ما بتوانیم اوراق مشارکت بفروشیم باید این بحث نرخ سود را هم شفاف کنیم که اگر این نرخ سود باز هم بخواهد به صورت دستوری از طرف شورای پول و اعتبار و با این نرخ های فعلی تعیین شود، اولین کسی که ضربه می خورد خود دولت است.
وی با اشاره به نحوه عملیاتی شدن بودجه گفت: اگر این بودجه می خواهد عملیاتی شود، یکی از کارهای مهمی که دولت باید در سال 93 انجام بدهد، این است که باید نرخ سود را حل کند و شورای پول و اعتبار به جای اینکه به صورت دستوری نرخ سود را برای معاملات خرد تعیین کند، باید سیاستگذاری کلان پولی داشته باشد و نرخ سود را آزاد کند.
میزان بالای مالیات در بودجه 93
این استاد اقتصاد در ادامه با بیان اینکه میزان مالیات ها در بودجه سال 93 نسبت امسال گفت: در بحث مالیات ها هم بحث پایه مالیاتی خیلی اهمیت پیدا می کند و هم نحوه برخورد با بخش تولید. اگر به بخش تولید فشار وارد شود، می تواند تزلزل زیادی ایجاد کند و صرف پرداخت مالیات از طرف حقوق بگیران که پایه های ثابت مالیاتی هستند، نمی تواند پاسخگوی رقم 66 هزار میلیاردی مالیات باشد ولی چیزی که مشخص است فرار مالیاتی در ایران یک واقعیت است و زیاد هم شفافیت ندارد.
ندری در پایان گفت: من فکر می کنم فرار مالیاتی در کشور آنقدر زیاد است که اگر ما بتوانیم جلوی آن را بگیریم مالیات هایی که در لایحه بودجه 93 بسته شده، محقق می شود بدون اینکه فشار بیش از حدی روی بخش تولید و کارمندان وارد شود اما اینکه برای این کارها دولت و وزارت اقتصاد و دارائی برنامه ای دارد، مقداری تردید دارم اگر چه اهداف خیلی موجه هستند اما به نظر نمی رسد برنامه خاصی تدوین شده باشد.