در لابه لای بیانات ارزشمند رهبر معظم انقلاب به خصوص بیانات اخیر ایشان، واژه کارآمدی به عنوان یک ویژگی مهم برای یک دولت اسلامی و دولتمردان، بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. کما اینکه به تأکید ایشان« کسانی وارد انتخابات شوند که نه تنها از توانایی بالایی در زمینه کشیدن بار مسئولیت کشور برخوردار باشند، بلکه صلاحیت هایی را هم که در قانون اساسى است و شوراى محترم نگهبان بر روى آنها تکیه خواهد کرد، در خودشان ملاحظه کنند و واقعاً وابسته و دلبسته‌به نظام و قانون اساسى باشند». از نظر ایشان، « اداره مملکت، کار اجرایی کوچکی نیست، بلکه کار سنگینی است که بر دوش مجریان سطح بالا قرار می گیرد. بنابراین، کسانی به میدان نامزدی بیایند که این توانایی را در خود احساس می کنند و کار اجرایی را بلدند». معظم له در همین زمینه معتقدند « ممکن است کسانی که در سطوح دیگری کار می کنند، بعضاً تشخیص ندهند که اداره کشور چقدر بار سنگینی است، بنابراین اشخاصی نامزد شوند که توان انجام دادن این وظیفه را در خود می بینند».
نگاه مقام معظم رهبری به مقوله كارآمدی نظام بسيار اساسی است تا آنجا كه ايشان كارآمدی مسئولان نظام را شرط مشروعيت آنها می‌داند و بين مشروعيت و كارآمدی پيوند برقرار می‌كند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار نمايندگان مجلس خبرگان، مشروعيت همه مسئولان كشور را به كارآمدی آنان در انجام دادن وظايف قانونی وابسته دانستند و تأكيد كردند: ضمن استقامت كامل در اهداف و مبانی با اصلاح، تغيير و تكامل روش‌ها، حركت به سوی اهداف پيش‌بينی شده را با عزمی راسخ ادامه می‌دهيم... از هيچ‌كس انتظار معجزه نمی‌رود اما در عملكرد همه مسئولان بايد كارآمدی و نشانه‌های موفقيت در انجام دادن وظايف محوله، آشكار و ملموس باشد». (31/6/83 ديدار با نمايندگان مجلس خبرگان)
با مرور دیدگاههای کلی رهبر معظم انقلاب در مورد کارآمدی، به نظر می‌رسد هر رويكرد فكری و عملی اگر سه ركن عقلانيت، اعتدال و ارزش‌گرايی را توأماً به همراه داشته باشد، حاصلی كه به بار خواهد آمد كارآمدی است.
عقلانيت:
نگاه عقلانی، با برنامه و محاسبه و هوشمندی و تدبر باعث می‌شود كه در طی هر مسيری دچار لغزش و انحراف نشويم. دين‌مداری، عدالت‌خواهی، آزادی‌طلبی و هر آرمان اسلامی و انسانی ديگر اگر با عقلانيت همراه نباشد، نه تنها ما را به سرمنزل مقصود نمی‌رساند بلكه مشكلات را پيچيده‌تر هم می‌كند و موجب ايجاد انحراف هم می‌شود: «اگر عدالت از عقلانيت و معنويت جدا باشد ديگر عدالتی كه شما دنبالش هستيد نخواهد بود، اصلاً عدالت نخواهد بود. عقلانيت به خاطر اين است كه اگر عقل و خرد در تشخيص مصاديق عدالت به كار گرفته نشود انسان به گمراهی و اشتباه دچار می‌شود، خيال می‌كند چيزهايی عدالت است در حالی كه نيست، و چيزهايی را هم كه عدالت است گاهی نمی‌بيند. بنابراين عقلانيت و محاسبه، يكی از شرايط لازم رسيدن به عدالت است». (سال 84 در ديدار با اعضای دولت نهم) اين بيان نشان می‌دهد كه به جای مفهوم عدالت، هر آرمان و ايده ديگری را می‌شود قرار داد و همه ارزش‌ها و آرمان‌ها بايد همراه عقلانيت تعريف شوند. تشخيص و پیگيری دشمن‌مداری، ارزش‌های دينی، آزادی‌خواهی و ديگر چيزها هم اگر همراه با عقلانيت نباشد، دچار گمراهی و اشتباه می‌شويم.
اعتدال:
اعتدال را بايد از يك طرف دوری از افراط دانست و از طرف ديگر نگاه همه جانبه‌نگر به موضوعات اجتماعی. اگر در پیگيری آرمان‌ها و اهداف خود از يك طرف دچار تندروی و كندروی باشيم و از طرف ديگر حوزه‌ای را مغفول بگذاريم و همه حوزه‌ها را در ارتباط و در نسبت متعادل با هم پیگيری نكنيم، دچار عدم اعتدال گشته‌ايم. نگاه اعتدالی مقام معظم رهبری به همه حوزوه‌های انديشه و عمل آشكار است: «من از اول انقلاب تا حالا، حتی در آن روزهايی هم كه روزهای بعضی از تحركات نامناسب بود و من به دانشگاه تهران می‌آمدم و با جوان‌ها صحبت می‌كردم، عقيده و سليقه‌ام همين بود كه دانشجو بايد از افراط و تفريط پرهيز كند. من با افراط‌كاری و زياده‌روی‌های گوناگون در هر جهتی موافق نيستم، با اعتدال، با روش منطقی و صحيح مسائل را دنبال كنيد». (17/7/86)
ارزش‌گرايی:
آنچه يك ركن خدشه ناپذير در انديشه مقام معظم رهبری است اعتقاد و پايبندی با تمام وجود به ارزش‌های اسلامی و انسانی در همه حوزه‌هاست. ايشان به هيچ وجه حاضر به ذره‌ای كوتاه آمدن از اين ارزش‌ها نيستند و در جای جای انديشه‌های ايشان توجه به ارزش‌ها موج می‌زند: «بايد در كليه مسائل و امور از جمله مقوله توسعه، در چارچوب ارزش‌ها، اهداف و معيارهای اسلامی حركت كنيم... همه ابعاد توسعه يعنی توسعه اقتصادی، سياسی، فرهنگی و اجتماعی بايد هماهنگ پيش رود و ضمن محور قرار دادن مردم، با موازين دينی و ارزشی جامعه، سازگاری كامل داشته باشد».
ایشان دولت در نظام اسلامی را دولت کریمه دانسته و شرایط تحقق چنین دولتی را، عزت، سربلندی، اعتقاد راسخ به راه اسلام و انقلاب، نفوذناپذیری و پایداری، قدر دانستن متاع گرانقدر انقلاب، و بیان آرمان ها و حرف های نو برای جامعة بشری از جمله مردم سالاری دینی، اعلام داشته و با تأکید بر لزوم کارامدی دولت تصریح کردند. فلسفه وجودی دولت درنظام اسلامی ، تبدیل حرف های خوب به اقدامات خوب و اعمال صالح است؛ و برای تحقق این مهم، باید دولت را دولتِ کار و عمل قرار داد. از نظر مقام رهبری، عوامل مؤثر در افزایش کارامدی دولت به شرح زیر است:
1- مغتنم شمردن فرصت ها و استفاده کامل از آنها توسط دولت.
2- انتخاب عناصر کاردان و کارشناس به عنوان بازوهای اجرایی وزیران.
3- تحت نظر داشتن دائم مدیران و نظارت دقیق بر آنها.
4- پیگیری مستمر و قاطعانه مسائل و بازرسی دقیق امور.
5- تمرکز بر مسائل مهم و برنامه ریزی مؤلفه های مهمی مانند:
الف- ایجاد اشتغال و رفع بیکاری.
ب- نوسازی صنعت.
ج- پیوند دانشگاه و صنعت.
د- خودکفایی دولت در مواد غذایی اصلی از جمله گندم، برنج و روغن.
6- جلوگیری از طولانی شدن اجرای طرح ها و تأکید بر ضرورت برنامه ریزی کاهش زمان اجرای آنها.
7- اولویت کامل مسئله عدالت در همة سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها و اجرای پروژه ها.
8- پرهیز مسئولان از اشرافی گری و ممانعت از تجمل گرایی آنان در راستای تحقق عدالت و نفی پیامدهای منفی این پدیدة مذموم در فرهنگ عمومی.
9- رعایت امانت و درستکاری توسط مسئولان، حفظ کامل و دقیق بیت المال و رعایت اولویت ها در هزینه کردن اعتبارات به عنوان مصادیق امانت داری دولت و کارگزاران آن.
10- مبارزه قاطع با مفاسد مالی و اقتصادی و هر نوع فساد و اسراف و تبعیض در دوایر مختلف و تحت هر نام و توجیه و ضرورت رعایت مفاد نامه 8 ماده ای به سران سه قوه در این باره.
11- پرهیز تمامی دولتمردان و مسئولان کشور از گفتارها و کردارهای تشنج آفرین و موجد تهییج سیاسی.
12- عدم تبدیل دولت و دستگاه های تابعه به مکان وفعالیت و تبلیغ احزاب و گروه های سیاسی و ممانعت از پرداختن وزرا به کارهای حزبی، نفی سیاسی بازی و تقویت کارسیاسی متدینانه.
13- ضرورت هماهنگی و همنواختی بیشتر بین اجزای مختلف دولت و همچنین میان دولت و سایر دستگاه ها.
14- تقویت و استقرار معنویت، اخلاق و افزایش تدین مردم به عنوان مهم ترین وظیفه دولت.
15- جلوگیری از شیوع فساد و مقابله با تظاهر به بی دینی و مظاهر فساد.
16- نظارت بر عملکرد دستگاه ها.
17- ضرورت پاسخگو بودن دولت، به معنای داشتن استدلال قانع کننده وتفکر منطقی برای طرح و برنامه و اقدام توسط دولت.(بیانات مقام رهبری در دیدار مسئولان نظام، اطلاعات،15 آذر79)
نتیجه گیری:
چندماهی تا انتخابات ریاست جمهوری 92 باقی نمانده است؛ این برهه با وجود فعالیتهای آغاز شده انتخاباتی توسط برخی کاندیداهای ریاست جمهوری، وظیفه ملت است که شاخص های کاندیدای اصلح را با توجه به بیانات مقام معظم رهبری استخراج و به آنها عمل نمایند چرا که با وجود« فرایند تحقق اهداف انقلاب اسلامی» که مقام معظم رهبری آن را مطرح نموده و دارای پنج مرحله است،بنا بر فرمایشات ایشان، مرحله اول، «انقلاب اسلامی» و مرحله دوم نیز «تشکیل نظام اسلامی» رخ داده است لذا انقلاب اسلامی، هم اکنون از این دو مرحله عبور کردهاست. ایشان مرحله سوم تحقق اهداف انقلاب را «تشکیل دولت اسلامی» میدانند و انقلاب اسلامی هم اینک در این گام قرار دارد،وجود این ملاکهای تشخیص، راه را برای تشکیل یک دولت اسلامی مهیاتر می نماید.