چند می‌گیری پست بگذاری؟

به گزارشايلام بيدار، جمعه در هیاهوی صف‌های طویل و آرایی که ریخته می‌شد، پس از آنکه تصاویرش در فضای مجازی منتشر شود، یه مصاحبه با یک رسانه نه چندان شاخص، یک ویدئو، پاسخ به یک پرسش با واکنش‌های متعدد روبه‌رو شد. قصه اما از کجا آغاز شد

صالحی امیری، همانند بسیاری از اهالی کابینه حسن روحانی خود را در میان صفوف رأی‌گیری جا داد تا پابه‌پای عموم مردم رأیش را در صندوق بیاندازد و همانند دیگران خستگی پاهای ایستاده را بچشد. خبری هم از پارتی‌بازی و جلو زدن در صف نیست. خبرنگاری از او درباره وضعیت انتخابات می‌پرسد و او انتخابات را وارد یک دوگانگی توصیف می‌کند - از همان دوتایی‌های سوسوری - که مشمول فضای گفتمانی است. او انتخابات را جدال میان گفتمان کرامت و خشونت برمی‌شمرد. این بخش از صحبت وزیر اما آن بخش جنجالی نیست - اگرچه از منظر فکری و فلسفی باید حملات به سمت آن می‌بود -؛ بلکه داستان در پرسش سوم شکل می‌گیرد.

خبرنگار از وزیر درباره حضور امیر تتلو در کمپین حجت‌السلام رئیسی می‌پرسد و وزیر با پوزخندی می‌گوید اگر با او تماس گرفته می‌شد چند هنرمند را به اردوگاه رقیب گسیل می‌داشت. این همان بخش جنجالی صحبت‌های صالحی امیری است.

 رضا کیانیان خطاب به وزیر ارشاد در اینستاگرام خود نوشت «هنرمندان، مطربان آماده به خدمت وزارت نیستند که به اشاره‌اى خوش رقصى کنند! منتظر توضیح و عذرخواهى شما هستم. هموطنان عزیزم من اصلاً خوشحال نیستم براى برد جناحى! هرگز! چون جناحی فکر نمى‌کنم. خوشحالم براى آینده ایران. از این لحظه به بعد همه ما پرسشگریم! و رئیس جمهور و وزراى ایشان باید پاسخگو باشند… به همه ما! و همین اول بِسْم الله، از وزیر ارشاد مى‌خواهم به خاطر توهین ناخواسته‌اى که دیروز به هنرمندان کرده‌اند با صداى بلند عذرخواهى کنند! مى‌دانیم اگر رئیس‌جمهور هست، به خاطر این است که مردم هستند! و به او رأى مى‌دهند! و اگر وزیر ارشادى هست؛ چون هنرمندان هستند! وزارت ارشاد بدون هنرمندان معنا ندارد! و اگر هنرمندان وارد عرصه انتخابات مى‌شوند به خاطر احساس مسئولیتى است که براى آینده کشور دارند! نه براى خوش‌خدمتى! بدانید! هنرمندان، مطربان آماده به خدمت وزارت نیستند! که به اشاره‌اى خوش‌رقصى کنند! منتظر توضیح و عذرخواهى شما هستم!

در تکاپو و هیاهوهای انتخاباتی مسعود جعفری جوزانی، تکیه زده بر کتابخانه‌اش، در یک ویدئو با برشمردن خصلت عمومی هنرمندان در تمام جهان، رفتار وزیر را زیر سؤال می‌برد. این واکنش‌ها با پست اینستاگرامی سعید سهیلی هم دنبال می‌شود تا آنکه وزیر شب گذشته عذرخواهی می‌کند.

صالحی امیری اما در میان اعتراض‌ها بار دیگر در برابر دوربین قرار می‌گیرد و از موضع پیشین خود به نوعی ابراز ندامت می‌کند. او گفتارش را طنزگونه برمی‌شمرد - اگرچه در پرسش خبرنگار گفته بود حرفش جدی بوده - و با عذرخواهی از اهالی فرهنگ اذعان می‌کند که گفتارش موجب تکدر خاطر جمعی از اصحاب فرهنگ شده است. او البته به عملکرد و بیان خود اشاره می‌کند و تأکید می‌کند این موارد دال بر تقویت موقعیت اصحاب فرهنگ بوده است.

رضا کیانیان که باز در نقش پیشگام ظاهر می‌شود و در حساب اینستاگرامش می‌نویسد: «آقای صالحى امیرى!  بعد از سلام ، ظهر سر صحنه سریال شهرزاد بودم که پس از اعلام نهایی نتایج انتخابات با شوق فراوان نامه تبریک این پیروزى بزرگ و گلایه از شما را روى صفحه اینستاگرامم گذاشتم و درست پس از چهار ساعت  شما با عذرخواهی به موقع و صاف و ساده خود من و گروه سریال شهرزاد را شگفت‌زده کردید! قاعدتاً نباید شگفت‌زده می‌شدیم ! دلیلش اما ساده است!  چون عادت به عذرخواهی مسئولین نداریم !!. آن هم در این مدت کوتاه! آقاى وزیر تشکر من و تمام شهرزادی‌ها را بپذیرید و امیدوارم همه مسئولین از شما بیاموزند. عذرخواهی از آدمى کم نمى‌کند! بلکه مى‌افزاید. درخواست من یک نمونه از پرسشگرى مردمى بود که به شما راى دادند و پاسخ شما یک نمونه از پاسخ‌گویىِ دولتى است که خود را مدیون رأى مردم می‌داند! به امید روزهای بهتر.»

اما این تنها رضا کیانیان نبود که از این پوزش استقبال کرد. برخلاف تمام روزهایی که خانه سینما در موضع منفعلانه کاری نمی‌کند و حرفی نمی‌زند تا مبادا آسیبی به این خانه آماج حملات برسد، با بیانه‌ای از بیداری خود خبر داد. در بیانیه خانه سینما آمده است:

«گذر از هیاهوهای کاذب و استقرار در این شادمانی ملی و همدلی تاریخی، بر همه ما واجب است. با آنچه که از مرام و اخلاق در شما می‌شناسیم، یقین داشتیم که در گفتگوی منتشر شده، هیچ قصدی بابت طعنه و توهین به جامعه محترم فرهنگی-هنری کشور نداشته‌اید؛ اما بپذیرید که سوءتفاهم به وجود آمده می‌توانست در روند ارتباط ساختارمند میان اهالی فرهنگ و هنر با حضرتعالی خلل ایجاد کند. شکر و سپاس که با نشر پوزش صمیمانه شما، یک‌بار دیگر بر سعه صدر و باور به گفتمان فرهنگی دولت تدبیر و امید، مهر تأیید زده شد. هیچ‌یک از ما مصون از خطا و اشتباه نیستیم؛ آنان که روش پوزش خواهی را برمی‌گزینند، یقیناً در گسترش مکارم اخلاقی، سربلند می‌مانند.»

اما آنچه از رهگذر این دوئل بدون تلفات به دست آمده نخست وزیری است که ساعتی پس از توهین خود عذرخواهی می‌کند؛ امری که به هیچ عنوان برای بسیاری از کابینه دولت حسن روحانی و یا شاید دیگر وزرا متصور نبوده‌ایم. با رجوع به ذهنمان می‌توانیم اتفاقات مشابه‌ای را یادآور شویم که همگی بدون پاسخ فرد خاطی به پستوی فراموش‌شده‌ها سپرده شده و فرد خاطی با طیب خاطر برای توهین بعدی خود را گرم و مهیا کرده است.

اما در این کشاکش یک چیز مثل تمام این سال‌ها مورد غفلت واقع شده است و آن هم مبحث «گفتمان» است. داریوش آشوری مبدع واژه گفتمان - در مقابل واژه انگلیسی Discourse - گُفتمان را دستگاهی بینشی برمی‌شمرد که به واسطه واژگان و گفتارهای نهادینه شده، بر ذهنیت‌ها اثر می‌گذارد و گاه حتی بر آگاهی یک دوران تاریخی نیز سایه می‌اندازد بی‌آنکه کاربران همواره بر این ذهنیت و خصلت خاص تاریخی آن خودآگاه باشند.

در حالی وزیر از حضور دو گفتمان در انتخابات سخن می‌گفت که فوکو درباره گفتمان از صفاتی چون مداخله‌گر و نقطه تلاقی و محل گردهمایی قدرت و دانش یا محموعه قانون‌های ایجابی و سلبی بهره می‌برد. صفاتی که فوکو به کار می‌برد منفی است و از همین روست که در مجادلات برخی اندیشمندان گفتمان برابر با قدرت‌طلبی است. اگر چنین موضعی را بپذیریم، وزیر که خود را محصول گفتمان کرامت می‌داند، خود یک نماینده جریانی سلبی است که مخالفانش به قول بارت در سخنرانی ورودش به کلژدوفرانس ادبیات است؛ چرا که سلاح مشترک هر دو زبان است.

اما اگر به بعد ایجابی ماجرا نگاهی بیاندازیم قضیه بامزه‌تر هم می‌شود. به آن بعد ناخودآگاهش. این بعد گفتمانی در فضای مجازی رخ داده است. یک ویدئو توسط یک خبرنگار فضای مجازی منتشر می‌شود، اعتراض‌ها در فضای مجازی بیان می‌شود و در نهایت یک ویدئو از وزیر در فضای مجازی منتشر می‌شود. این بسان گفتمانی است نوپا که همه چیز را در فضای مجازی قورت می‌دهد و در نهایت آن را به جریان سلطه مبدل می‌کند. پس شاید از رهگذر همین مسئله عمیق‌تر پیش رفت که این نظام سلطه سایبری چگونه می‌تواند بر جماعت ایرانی سایه بیاندازد و به گفتمان حاکم بدل شود، گفتمانی که در شکل مثبتش وزیری را مجاب به عذرخواهی کرده و در شکل سلبیش هویت‌ها را به یک حساب کاربری تقلیل داده است، حسابی که شاید با مرگ فیزیکی ما به حیات سایبری خود ادامه دهد.

انتهای پیام/ الف